عقد معاوضی در مقایسه با سایر عقود از اهمیت خاصی برخوردار است، چه آنکه علاوه بر تحت پوشش قرار دادن عقود پرکاربردی چون بیع و اجاره، مهم ترین قالب برای نقل و انتقال محسوب می شود. عقد معاوضی به عقدی گفته می شود که در ضمن آن هر یک از متعاقدین متعهد می شود آنچه را که مالک آن می باشد به دیگری تملیک کند . بنابراین از دو ویژگی مهم تقابل تعهدات و لزوم داشتن عوض و معوض برخوردار است. با این دو ویژگی عقد معاوضی از عقد غیر معاوضی مانند هبه غیرمعوّض، عاریه، ودیعه، وقف و وصیت تملیکی و همچنین از عقود شبه معاوضی مانند نکاح، مهادنه، طلاق خلع و جعاله متمایز می شود. بر عقود معاوضی آثار عمده ای مترتب است که لزوم عقد، نفی غرر، جریان خیار غبن، حق حبس و ضمان معاوضی اهم آنهاست.
حقیقت عقود معوض به گونه ای است که نمی توان آن را مجاناً واقع ساخت. از این رو با عقود تبرعی که ممکن است با شرط عوض محقق شوند متمایز است.
پی نوشت
تبرّع، به بذل مال یا منفعت به دیگرى به قصد احسان و بدون چشم‌داشت چیزى در قبال آن می گویند.
هبه و صدقه از عقود تبرّعى به شمار مى‌روند. بیمار در مرضى که منجرّ به فوتش مى‌گردد مى‌تواند تا یک سوم مال خود را در زمان حیاتش تبرّع کند.
در قرض، وام‌گیرنده مى‌تواند بدون آنکه شرطى در میان باشد، به قصد تبرّع بیش از مقدار دریافتى به وام دهنده بپردازد.
جمع آوری و نگارش بختیار سیدنظامی (کارشناس رسمی دادگستری و دانش آموخته حقوق)
ویرایش نوید دولت آبادی فراهانی (کارشناس رسمی دادگستری)
