بر اساس ماده ۵ آیین نامه اجرایی ماده ۱۸۷ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی مصوب ۱۳۹۷/۱۱/۲۸ رییس قوه قضاییه، یکی از شرایط متقاضیان اخذ مجوز پروانه وکالت و کارشناس رسمی یا تاسیس موسسه مشاوره حقوقی، عدم تجاهر به فسق است.
در قانون کانون کارشناسان رسمی دادگستری، صراحتا به چنین شرطی اشاره نشده است و در بند (ح) ماده ١۵ قانون، یکی از شرایط متقاضیان علاوه بر وثاقت، گزینش صلاحیت اولویت‌های اخلاقی عنوان شده است.
کمیسیون ماده ١٣ قانون، مسوول بررسی صلاحیت اولویت‌ها اخلاقی است و فصل هفتم آیین نامه اجرایی قانون به آن اختصاص داده شده است.
این مطلب در صدد تبیین تجاهر (تظاهر) به فسق و اثر آن بر فرد است:
تظاهر به فسق انجام علنی گناه با علم والتفات به گناه بودن آن در ملاعام است.
▪️معنای لغوی
تظاهر به فسق (تجاهر به فسق)
آشکارا انجام دادن گناه.
▪️بیان مراد
مراد از عنوان یاد شده، ارتکاب علنى گناه با علم و التفات به گناه بودن آن در مرئی و منظر دیگران است. ازاینرو، ارتکاب گناه از روى جهل یا سهو، تجاهر محسوب نمىشود؛ چنانکه تظاهر به آن با عذر، هرچند غیر موجه - مانند همکارى با ظالم با ابزار معذور بودن در این کار- تجاهر به شمار نمىرود و نیز بر تظاهر به گناه نزد دوستان و خواص یاران، تجاهر صدق نمىکند مگر آنکه شمارشان زیاد باشد. [۱]کتاب المکاسب ج۱، ۳۴۶.[۲]المکاسب المحرّمة (امام خمینى)ج۱، ص۴۱۶.[۳]فقه الصادق ج۱۴، ص۳۷۰.
از این عنوان به مناسبت در باب جهاد و تجارت سخن رفته است.
▪️حکم تظاهر به گناه
تظاهر به گناه حرام است [۴]مهذب الاحکام ج۱۵، ص۲۴۴.
و کسى که تظاهر به گناه مىکند، در شرع داراى حرمت نیست. ازاینرو، غیبت او نزد کسى که بر گناهش مطلع نیست جایز است و اگر کسى او را با عناوینى همچون فاسق، حقیر، پست (وضیع) و مانند آن از عناوین و القابى که استحقاق آن را دارد، خطاب کند، کیفر حد یا تعزیر بر او جارى نمىشود. [۵]جواهر الکلام ج۴۱، ص۴۱۲.
البتّه در اینکه غیبت کردن از چنین شخصى مطلقا جایز است یا تنها در قلمرو گناهى که بدان تظاهر کرده، اختلاف است. [۶]جواهر الکلام ج۲۲، ص۶۹.[۷]کتاب المکاسب ج۱، ص۳۴۳.[۸]کتاب المکاسب ج۱، ص۳۴۵.
پی نوشت
- اگر انسان کاری را برای جلب توجه مردم انجام دهد، تظاهر اطلاق می‌شود و اصطلاحا کار خوبی را که انسان برای نشان دادن به مردم و نه برای رضای خدا انجام می‌دهد ریا و تظاهر گویند.
- «گناه» عملی است كه با اراده و رضایت الهی در تضاد بوده، با ایجاد نوعی "تاریكی" معنوی در نفس انسان، آدمى را از خدای متعال كه "نور" آسمان‌ها و زمین است، دور مى‌سازد و به عبارت دیگر، موجب بازماندن وى از کمال و قرب به خدا مى‌گردد.
عالمان اسلامی گناهان را بر دوگونه تقسیم نموده‌اند: گناهان كبیره (بزرگ) و گناهان صغیره این تقسیم‌بندى از قرآن و روایات سرچشمه گرفته است.
- معنای اصلی و نخستین علم، دانستن در برابر ندانستن است. قرآن کریم به این معنا اشاره دارد که «هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون»، (آیا یکسانند آنان که می‌دانند و آنان که نمی‌دانند.) [۱]زمر/سوره۳۹، آیه۹.
از این منظر به همه دانستنیها صرف نظر از نوع آنها علم گفته می‌شود مطابق این معنا، اخلاق، ریاضیات، فقه، دستور زبان، مذهب، زیست شناسی و نجوم همه علم‌اند. کلمه Knowledge در انگلیسی و Connaissance در فرانسه معادل این معنا از علم‌اند.
- فسق، مقابل عدالت عبارت است از خارج شدن از طاعت به سبب گناه کردن و ترک دستورهای خدای تعالی. بیشترین موارد کاربرد فسق نسبت به کسانی است که بر حسب اعتقاد، مسلمان و مؤمن‌اند؛ لیکن در مقام عمل کوتاهی می‌کنند و مرتکب حرام یا ترک واجب می‌شوند. عنوان فسق بر منافقان و مشرکان نیز که بر حسب اعتقاد گمراه‌اند، اطلاق شده است.
اسباب فسق
ارتکاب گناهان بزرگ و اصرار بر گناهان کوچک موجب فسق و خروج فرد از عدالت است.
ارتکاب اسباب فسق از روی عمد و آگاهی حرام و در برخی اسباب آن موجب ثبوت حد، تعزیر و قصاص است.
دو اثر مهم فسق
مناصبی که جواز تصدی آن مشروط به عدالت است، مانند امامت جماعت و جمعه، قضاوت و مرجعیت ، فاسق اهلیّت تصدی آن مناصب را ندارد.
شهادت فاسق نزد قاضی پذیرفته نیست و هیچ اثری بر آن مترتب نمی‌شود.
جمع آوری و نگارش بختیار سیدنظامی (کارشناس رسمی دادگستری و دانش آموخته حقوق)
ویرایش نوید دولت آبادی فراهانی (کارشناس رسمی دادگستری رشته راه و ساختمان)
