تعریف جرایم حدی

هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است، جرم محسوب میشود. مطابق ماده ۱۴ قانون مجازات اسلامی، انواع مجازات شامل ۱.حد ۲.قصاص ۳.دیه ۴.تعزیر می شود. مطابق ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی حد به مجازاتی گفته میشود که نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مقدس، تعیین شده است. در اصطلاح حد به عقوبتی گفته میشود که مجازات برای آن در کتاب و سنت معین شده است.

طبق ماده ۲۱۹ قانون مجازات اسلامی، حد نوعی از مجازات است که کیفیت و کمیت آن توسط شرع مقدس اسلام تعیین شده است و مراجع قضائی و قضات از این اختیار برخوردار نمی باشند که در مورد نوع، کیفیت، میزان و حدود شرعی تصمیم گیری نمایند.

شرایط شامل شدن مجازات حدی

طبق ماده ۲۱۷ قانون مجازات اسلامی زمانی فرد شامل مجازات حدی می شود که :

۱.بداند که فعلش جرم بوده و دارای حرمت شرعی است.

۲.قصد انجام آن فعل را داشته باشد. در غیر اینصورت شامل مجازات حدی نمیشود. بلوغ، عقل، اختیار و اطلاع به موضوع، از شرایط اساسی مسئولیت کیفری می باشند.

ویژگی مجازات حدی

۱- قابل مصالحه و عوض گرفتن نیست .

۲- قابلیت عفو، ندارد .

۳- شفاعت در آن نیست (به جز قذف)

۴- اجرای آن به امام معصوم یا جانشین وی اختصاص دارد.

۵- به جز سرقت و قذف، اجرای حدود متوقف بر تنظیم شکوائیه و اقامه دعوا نیست.

۶- حدود مربوط به حق الله هستد به جز قذف و سرقت.

۷- نوع، مقدار و کیفیت اجرای حدود در شرع مشخص شده است.

مجازات جرایم حدی

۱.اعدام: مانند زنا با محارم.

۲.شلاق: تعداد ضربات شلاق در جرایم حدی متفاوت است مثلا در جرم تفحیذ میزان مجازات ۸۰ ضربه شلاق حدی است.

۳.قطع کردن انگشت دست و پا: مانند جرم سرقت که بار اول قطع ۴ انگشت دست راست است.

۴.تبعید: مانند جرم محاربه که فرد از محل زندگی خود طرد شده و ملزم به زندگی در محلی است که مستمر تحت مراقبت باشد.

انواع جرایم حدی

قانون مجازات از ۱۱ جرم در خصوص جرایم حدی نام برده و الباقی شامل جرایم تعزیری هستند.جرایم حدی شامل:

۱.مصرف مسکرات

خوردن مشروبات الکلی که میزان مجازات آن ۸۰ ضربه شلاق حدی است.

حد شرب خمر با دو اقرار ثابت میشود، اما نکته حائز اهمیت اینجاست که این اقرار باید در نزد قاضی باشد تا معتبر باشد بنابراین اگر در مرجع انتظامی مثل آگاهی یا کلانتری یا نزد بازپرس اعتراف به شرب خمر کند با نزد قاضی برود و بگوید که از شکنجه یا ارعاب اعتراف کرده ام، ادعای فرد بدون نیاز به قسم پذیرفته میشود طبق ماده ۲۱۸ قانون مجازات اسلامی و اصل ۳۸ قانون اساسی.

بنابراین هرگاه اگر در موقعیتی قرار گرفتید که پلیس راهنمایی و رانندگی از شما تست الکل گرفت حتی اگر تست مثبت بود، به خوردن مشروب خود تحت هیچ عنوان نزد مامور کلانتری یا آگاهی اعتراف نکنید زیرا این دستگاه احتمال خطا دارد و در صوت عدم اعتراف شما وکیل پرونده میتواند به شما کمک کند تا میزان مجازات مذکور بر شما اجرا نشود.

۲.زنا

زنا عبارت است از رابطه جنسی مرد و زنی که علقه زوجیت بین آنها نبوده و از موارد وطی به شبهه نیز نباشد. مقصود از علقه ی زوجیت، پیوند برآمده از عقد نکاح که بین زن و شوهر ایجاد میشود، میباشد. هرگاه طرفین یا یکی از آنها نابالغ باشد، زنا محقق است لکن نابالغ مجازات نمیشود و به اقدام تامینی و تربیتی محکوم میشود.

۳.لواط

لواط عبارت از دخول اندام تناسلی مرد به اندازه ختنه گاه در دبر مقعد انسان مذکر است. حد لواط برای فاعل، درصورت عنف، اکراه یا دارا بودن شرایط احصان، اعدام و در غیر این صورت ۱۰۰ ضربه شلاق است. حد لواط برای مفعول در هر صورت (وجود یا عدم احصان) اعدام است.

۴.تفخیذ

عبارت است از قراردادن اندام تناسلی مرد بین رانها یا نشیمنگاه انسان مذکر است و دخول کمتر از ختنه گاه در حکم تفخیذ است. مجازات این مدل از جرایم حدی برای فاعل و مفعول ۱۰۰ ضربه شلاق است.

۵.مساحقه

عبارت است از این که دو جنس مونث اندام تناسلی خود را بر اندام تناسلی همجنس خود قرار دهد. حد مساحقه ۱۰۰ ضربه شلاق است و اگر قبل از گواهی شاهدان فرد توبه کند حد ساقط می شود در غیر اینصورت حد ساقط نمی شود.

۶.قوادی

عبارت است از به هم رساندن دو یا چند نفر برای زنا یا لواط چه در قبال دریافت پول و چه در قبال عدم آن و شرط تحقق این جرم انجام زنا یا لواط است در غیر اینصورت جرم قوادی محقق نمیشود و مجازات آن حد قوادی برای مرد هفتاد و پنج ضربه شلاق است و برای بار دوم علاوه بر هفتاد و پنج ضربه شلاق به عنوان حد، به تبعید تا یک سال نیز محکوم می شود که مدت آن را قاضی مشخص می کند و برای زن فقط هفتاد و پنج ضربه شلاق است.

۷.قذف

قذف عبارت است از نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر هرچند مرده باشد و این توهین باید به صورت مستقیم به خود فرد و مشخص و واضح قرار بگیرد و مجازات آن ۸۰ ضربه شلاق حدی است و اگر فردی جماعتی را مورد قذف قرار دهد اگر آن جماعت یکجا شکایت کنند، یک بار حد جاری می شود و اگر هر کدام جدا جدا شکایت کنند به میزان شکایت حد جاری میشود و این مدل از جرایم حدی به صورت الکترونیکی نیز محقق می شود.

۸.سب النبی

هر کس پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله وسلم و یا هریک از انبیاء عظام الهی را دشنام دهد یا قذف کند ساب النبی است و به اعدام محکوم میشود و در غیر اینصورت به حبس از ۱ تا ۵ سال محکوم خواهد شد.

۹.سرقت

سرقت یعنی ربودن مال غیر اما سرقت حدی باید شرایط زیر را داشته باشد:

۱.شی مسروقه شرعا مالیت داشته باشد.

۲.مال درحرز باشد یعنی در مکان عرفی و مخصوص برای نگهداری باشد.

۳.سارق هتک حرز کند.

۴.سارق مال را از حرز خارج کند.

۵.هتک حرز و سرقت مخفیانه باشد.

۶.سارق پدر یا جد پدری صاحب مال نباشد.

۷.سرقت در زمان قحطی نباشد.

۸.ارزش مال مسروق در خروج از حرز معادل چهار و نیم نخود طلا مسکوک باشد.

۹.مال مسروقه از اموال دولتی عمومی و وقف عام نباشد.

۱۰.صاحب مال قبل از اثبات سرقت سارق را نبخشد.

۱۱.صاحب مال از سارق نزد مرجع قضایی شکایت کند.

۱۲.مال مسروقه قبل از اثبات جرم به مالکیت سارق در نیاید.

۱۳.صاحب مال قبل از اثبات سرقت، سارق را نبخشد.

۱۴.مال مسروقه قبل از اثبات سرقت تحت ید مالک قرار نگیرد.

۱۵.مال مسروقه از اموال سرقت شده یا مغضوب نباشد.

میزان مجازات سرقت حدی

الف ـ در مرتبه اول، قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای آن است، به طوری که انگشت شست و کف دست باقی بماند.

ب ـ در مرتبه دوم، قطع پای چپ سارق از پایین برآمدگی است، به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند

پ ـ در مرتبه سوم، حبس ابد است

ت ـ در مرتبه چهارم، اعدام است هر چند سرقت در زندان باشد.

۱۰.محاربه

عبارت است از کشیدن سلاح بر روی جان، مال و ناموس مردم به قصد ارعاب آنها به طوریکه منجر ناامنی محیط می شود و فرقی در سلاح گرم و سرد ندارد. میزان مجازات آن اعدام، صلب، نفی بلد، قطع دست راست و پای چپ است اما اگر قبل از دستگیری توبه کند و بتواند آن را اثبات کند حد از وی ساقط شده اما پس از آن حد ساقط نیست.

۱۱.بغی و افساد فی الارض

هرکس به طور گسترده، مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرایم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایرکردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد به گونه ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد، مفسد فی الارض محسوب و به اعدام محکوم می گردد.

قانونگذار بغی را اینگونه تعریف کرده است که:

(( گروهی که در برابر اساس نظام جمهوری اسلامی ایران، قیام مسلحانه کند یاغی محسوب می شود و در صورت استفاده از سلاح، اعضای آن به مجازات اعدام محکوم می گردند.))

در موارد مذکور ما سعی کردیم شمارا با تعریف جرایم حدی، ویژگی های آن،میزان مجازات آن و انواع آن برایتان ذکر کنیم. در برخی جرایم حدی مانند لواط مساحقه و زنا و برخی جرایم دیگر با اقرار ثابت میشود که نحوه و میزان اقرار بسته به جرم ارتکابی متفاوت است مثلا جرم حد زنا و لواط و مساحقه با ۴ بار اقرار ثابت میشود. در مورد اقرار باید نکته ای را مد نظر داشت و آن این است که اقرار باید منجّز باشد و اقرار معلق و مشروط معتبر نیست. همچنین اقرار در صورتی نافذ است که اقرارکننده در حین اقرار، عاقل، بالغ، قاصد و مختار باشد.

اقرار سفیه در امور مالی مؤثر نیست. البته اقرار سفیه در اموری که جنبه‌ی مالی ندارد، نافذ است.

جمع آوری و نگارش بختیار سیدنظامی (کارشناس رسمی دادگستری و دانش آموخته حقوق)

ویرایش نوید دولت آبادی فراهانی (کارشناس رسمی دادگستری رشته راه و ساختمان)